آن چه در این مقاله خواهید خواند: در ابتدای مقاله از اثرات تنظیم صحیح و رعایت موازین قانونی در تنظیم وصیت نامه می گوید و وصیت نامه قابل پذیرش در دادگاه ها را با توجه به ماده ۲۷۶ قانون امور حسبی سه نوع می داند. در ادامه وصیت نامه رسمی، سری و خودنوشت را تعریف می کند. همچنین وصیت نامه رسمی را غیرقابل اعتراض ورثه می داند ولی وصیت نامه سری و خودنوشت را قابل اعتراض و تنفیذ از سوی ورثه می داند. در بخش بعد مدارک لازم برای ارائه دادخواست تنفیذ وصیت نامه را نام می برد و همچنین نحوه رسیدگی و شرایط تنفیذ وصیت نامه را بیان می کند. در انتها نیز نحوه رسیدگی به اجرای وصیت‌نامه در موارد مازاد بر ثلث اموال را توضیح می دهد و عنوان می کند که اگر موصی به جزء مشاع ترکه باشد تکلیف چیست. در ادامه متن کامل مقاله را خواهید خواند. تنظیم وصیت‌نامه صحیح و رعایت موازین قانونی برای این اقدام، علاوه بر آنکه آخرین اراده وصیت‌کننده، پس از مرگ وی را به منصه اجرا در می‌آورد، موجب کاهش اختلافات وراث پس از فوت مورث شده و مانع مراجعه آنان به مراجع قضایی می‌شود همچنین در صورتی که فرد مایل باشد برای امور شرعی، شخصی و مالی خود پس از فوت تعیین تکلیف کند، وصیت‌نامه تنظیم می‌کند. وصیت‌نامه و نحوه قابل پذیرش بودن آن در دادگاه در ماده ۲۷۶ قانون امور حسبی برای وصیت‌نامه قابل پذیرش در دادگاه‌ها، سه نوع خودنوشت، رسمی و سری پیش‌بینی شده است. تعاریف انواع وصیت‌نامه طبق ماده ۲۷۸ قانون امورحسبی، وصیت‌نامه رسمی، وصیتی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود، همچنین وصیت‌نامه خودنوشت وصیتی است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ، روز، ماه و سال به خط موصی بوده و به امضای او رسیده باشد. وصیت‌نامه سری وصیتی است که ممکن است به خط موصی یا شخص دیگری باشد که در هر صورت باید به امضای موصی برسد و پس از تنظیم به عنوان امانت در اداره ثبت اسناد یا دفترخانه رسمی که نمایندگان آنها محسوب می‌شوند، سپرده می‌شوند و موصی هر زمان که خواست به ترتیبی که در مورد استرداد امانت مقرر است، آن را مسترد کند. کسی که سواد ندارد، نمی‌تواند وصیت‌نامه سری تنظیم کند. شخصی که نمی‌تواند حرف بزند، هرگاه بخواهد وصیت‌نامه سری تنظیم کند، باید تمام وصیت‌نامه را به خط خود نوشته و امضا کند و نیز در حضور مسئول دفتر رسمی روی وصیت‌نامه بنویسد که این برگ وصیت‌نامه اوست و در این صورت مسئول دفتر باید روی پاکتی که وصیت‌نامه در آن است، بنویسد که عبارت مزبور را در حضور وی نوشته است. وصیت‌نامه سری و خودنوشت قابل اعتراض و تنفیذ از سوی ورثه وصیت‌نامه رسمی غیرقابل خدشه است و ورثه نمی‌توانند نسبت به آن اعتراض کنند. در رابطه با وصیت‌نامه سری و خودنوشت، این نوع وصیت‌ها، قابل اعتراض و تنفیذ از سوی ورثه هستند. نحوه رسیدگی به دعوای تنفیذ وصیت‌نامه و مدارک لازم جهت ارایه مدارک لازم جهت ارایه دادخواست تنفیذ وصیت‌نامه شامل کپی وصیت‌نامه، عنداللزوم شهادت شهود و ارجاع امر به کارشناسی است. نحوه رسیدگی به دعوای تنفیذ وصیت‌نامه برابر ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی و رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور، وصیت‌نامه عادی در صورتی قابلیت تایید و تنفیذ از ناحیه محکمه را دارد که از ناحیه اشخاص ذی‌نفع به صحت آن اقرار شود، در غیر این صورت حتی اگر ادله اثباتی دیگری برای صحت وصیت‌نامه عادی وجود داشته باشد، محکمه حق تایید و تنفیذ وصیت‌نامه را نخواهد داشت. چنانچه بعضی از اشخاص ذی‌نفع، مفاد وصیت‌نامه را تایید و بعضی تایید نکنند، صرفا در حق کسانی که وصیت‌نامه را تایید کرده و به صحت آن اقرار دارند، قابل تنفیذ خواهد بود؛ غیر از موارد ذکر شده در هیچ موردی دعوی تایید و تنفیذ وصیت‌نامه قابلیت استماع ندارد. نحوه رسیدگی به اجرای وصیت‌نامه در موارد مازاد بر ثلث اموال وصیت ثلث یا همان یک سوم اموال، از طرف مالک برای بعد از فوت خود صحیح بوده و نسبت به مازاد بر آن در صورتی مورد قبول است که ورثه آن زیاده را تنفیذ و تایید کنند؛ به طور کلی ملاک این یک سوم، اموال در زمان وفات وصیت‌کننده بوده و نه اموال در زمان حیات و تنظیم وصیت و البته ملاک، تمامی دارایی و اموال متوفی اعم از منقول و غیرمنقول و حتی منافعی است که متعلق به مرحوم می‌شود. اگر وصیت‌کننده با حضور در دفاتر اسناد رسمی نسبت به تنظیم وصیت مازاد بر یک سوم به طور رسمی اقدام کرد، با توجه به قوانین مربوط به اجرای مفاد اسناد رسمی باید این وصیت اجرا شود و تنها در صورتی غیر قابل اجرا خواهد بود که با نحوی این وصیت ابطال شود. اما از آنجایی که در غالب اوقات و پس از فوت مرحوم، نوع و میزان اموال وصیت‌شده مشخص می‌شود، بنابراین در صورت وجود وصی برای اجرای مفاد وصیت‌نامه رسمی، دیگر امکان توقف مکنونات وصیت نیست تا زمانی که دادگاه حکم به ابطال آن صادر کند زیرا در فرض عدم تنفیذ وصیت‌نامه مازاد بر ثلث توسط وراث، تنها حکم دادگاه است که قادر به توقیف و ابطال عملیات اجرایی است و با این وصف ورثه ناراضی مجبور به طرح دادخواست ابطال وصیت‌نامه رسمی نسبت به مازاد بر ثلث هستند. وصیت به زیاده برثلث ترکه نافذ نیست، مگر با اجازه وارث؛ موصی می‌تواند برای پس از فوت هرگونه تصرفی در ثلث دارایی خود کند و آن را به هرکس بخواهد واگذار کند یا برای مصارف معینه قرار دهد. با توجه به ماده ۸۴۸ قانون مدنی، اگر موصی‌به جزء مشاع ترکه باشد، مثل ربع یا ثلث، موصی‌له با ورثه در همان مقدار از ترکه مشاعا شریک خواهد بود. محمدحسین نیکو کلام / قاضی دادگستری برگرفته از روزنامه حمایت (تاریخ انتشار ۱۳۹۵/۱۱/۲۹)